Economen hebben een wat vreemde oorzaak gevonden voor de milde recessie van de Duitse economie in de laatste maanden van 2018. De lage waterstand van de Rijn zou de industriële sector in gevaar hebben gebracht, volgens een rapport van het Britse onderzoeksbureau Pantheon Macroeconomics.
De Rijn is erg belangrijk voor Duitsland: hij stroomt dwars door belangrijke industriële gebieden van het land. Via de rivier worden veel goederen vervoerd. Daarnaast verbindt de Rijn het land met de grootste Europese haven, Rotterdam.
Maar afgelopen najaar stond het waterpeil van de Rijn erg laag. Normaal gesproken wordt de rivier gevoed door zowel regenwater als door smeltwater van gletsjers. Maar de zomer en herfst waren erg droog en gletsjers in de Alpen worden steeds kleiner, waardoor ze minder smeltwater aan de rivieren leveren. Dat zegt gletsjerexpert Wilfried Hagg tegen persbureau Bloomberg.
“Het klimaat in de Alpen verandert nog sneller doordat de sneeuw en het ijs smelt”, zegt hij. “Daardoor zal het steeds vaker voorkomen dat het waterpeil in de rivier laag staat, zoals afgelopen zomer.”
Dat is problematisch, want als het waterpeil in de Rijn lager staat, moeten schepen ervoor zorgen dat ze minder diep liggen en kunnen ze minder goederen vervoeren. Daardoor komt de industrie op een lager pitje te staan en dat raakt heel Duitsland.
Goederenaanvoer via de Rijn naar Duitsland
Volgens Pantheon is er duidelijk bewijs voor de negatieve impact van het lage waterpeil op het aanbod in de economie. "Benzinestations hadden te weinig brandstof, kolencentrales moesten de capaciteit verminderen en enkele van de grootste Duitse fabrikanten zoals ThyssenKrupp en BASF zijn winst misgelopen door de kwestie."
"Door het lage waterpeil steeg de prijs van brandstof- en energiegevoelige goederen", staat in het rapport. Dat stond los van de olieprijs, die op dat moment juist hard daalde. Dit is te zien in de onderstaande grafiek, waar de lichtblauwe lijn (olieprijzen) in de loop van 2018 daalt, terwijl de donkere lijn (producentenprijzen) relatief hoog blijft.
In onderstaande grafiek is te zien dat waterpeil van de Rijn in 2018 een uitzonderlijke dip kende.
Effect laag waterpeil: hogere kosten voor bouwers
Volgens Jurgen van der Sloot, beleidsadviseur binnenvaart bij ondernemersvereniging Evofenedex, heeft het lage waterpeil ook effect gehad op Nederlandse ondernemers. "In Nederland wordt 34 procent van alle goederen via de binnenvaart vervoerd", zegt hij tegen Business Insider.
"Maar door het lage waterpeil konden de schepen niet zo diep liggen als normaal, dus ze konden minder meenemen. Toen het waterpeil op z'n laagst stond, konden de schepen nog maar een kwart tot een derde van hun lading meenemen."
Daardoor stegen de kosten van het vervoer van de goederen, en die werden doorberekend aan de ondernemers. Dat was volgens Van der Sloot in iedere sector te voelen. "Er wordt van alles vervoerd in die schepen, van grondstoffen tot eindproducten. Daarom zijn veel bedrijven, van het MKB tot multinationals, afhankelijk van de binnenvaart."
Het effect van het lage waterpeil was vooral in de bouw goed te voelen. Dat komt volgens Van der Sloot doordat goedkope grondstoffen die nodig zijn in de sector, zoals zand en grind, vaak door de binnenvaart vervoerd worden. "Omdat zand en grind zo goedkoop zijn, had de gestegen prijs van het vervoer verhoudingsgewijs een heel groot effect. Klanten dachten daardoor: ik wacht wel even met inkopen. De keten kwam stil te liggen door de hoge prijs. In de bouw kijken ze daardoor niet op een heel prettig jaar terug."
Hoewel het waterpeil nu weer stijgt, bestaan er wel zorgen dat situaties als deze zich in de toekomst weer voordoen. Door klimaatverandering zullen er volgens wetenschappers vaker lange periodes van droogte zijn, en doordat de gletsjers in de Alpen smelten, zal er minder smeltwater naar de rivieren stromen. Van der Sloot: "Het afgelopen jaar was wel heel extreem, maar als dit vaker voorkomt, is dat wel echt een groot probleem voor de binnenvaart."